Günlük Keşifler Yazılar

Görsel Tanıma Nasıl Yapılır? Bilgisayarın Görmeyi Öğrendiği Yolculuk İnsan gözü, saniyeler içinde bir yüzü tanır, bir objeyi ayırt eder, hatta bir duyguyu hissedebilir. Peki ya makineler? Görsel tanıma (image recognition), insan beyninin görsel algılama sürecini bilgisayarlara öğretme çabası olarak tanımlanabilir. Bu teknoloji, yalnızca teknik bir ilerleme değil, insanın “görme” yetisini anlamlandırma girişiminin dijital çağdaki karşılığıdır. Tarihsel Arka Plan: Görmeyi Öğretmek Görsel tanıma fikri, 1950’lerin yapay zekâ çalışmalarına kadar uzanır. O dönemde bilgisayar bilimciler, insan beyninin sinir ağlarını taklit eden sistemler geliştirmeye çalışıyordu. 1960’larda Frank Rosenblatt’ın geliştirdiği “perceptron” modeli, makinelerin görsel verileri sınıflandırabileceğini göstermişti. Ancak bilgisayar gücü ve veri miktarı yetersiz…

Görevsizlik Kararı Hangi Hallerde Verilir? — Toplumun Görünmeyen Görev Dağılımı Üzerine Sosyolojik Bir Okuma Toplumsal Yapıların Sessiz Kararları Bir sosyolog olarak gözlemlerim hep aynı soruya çıkar: Toplum, bireye ne zaman “senin görevin bu değil” der? Görevsizlik kararı yalnızca hukukun bir kavramı değildir; aynı zamanda toplumun görünmez mekanizmalarında sıkça tekrarlanan bir yargıdır. Bir mahkeme, önündeki davada yetkisiz olduğunu söyleyebilir; ama aynı şeyi, toplum da bireylerine söyler — bazen bir kadına “senin yerin orası değil” derken, bazen bir erkeğe “bu konu senin işin değil” diyerek. Bu nedenle görevsizlik kararı, hukukun ötesinde, kültürel düzenin aynasında yankılanan bir olgudur. Toplumsal normlar, tıpkı yargı sisteminin…

Gren Nasıl Yok Edilir? Toplumsal Normlar ve Cinsiyet Rolleri Üzerine Sosyolojik Bir İnceleme Toplumun içinde yaşayan bir araştırmacı olarak, bireylerin gündelik yaşamda karşılaştıkları sınırları — kimi zaman görünmez, kimi zaman açıkça belirgin “gren”leri — anlamak her zaman ilgimi çekmiştir. “Gren” yalnızca bir renk değil, toplumsal bir metafordur; bazen bastırılmış duyguların, bazen de toplumun bireyler üzerindeki sessiz baskısının sembolüdür. Bu yazı, “gren nasıl yok edilir?” sorusunu fiziksel bir dönüşümden çok, sosyolojik bir çözümleme olarak ele alır: bireylerin ve toplumsal yapıların iç içe geçtiği bir alanın derinliklerine inmeyi amaçlar. Toplumsal Yapıların Görünmeyen Renkleri Toplum, bireylerin birbirine temas ettiği, kimliklerin inşa edildiği bir…

En Çok Kalsiyum Nede Var? Beslenmenin Ötesinde Bir Eşitlik Meselesi Bazı sorular ilk bakışta yalnızca sağlıkla ilgilidir gibi görünür. “En çok kalsiyum nede var?” dediğimizde çoğumuzun aklına süt, peynir ya da badem gelir. Ama biraz derin nefes alıp bu soruya başka bir pencereden bakarsak, aslında toplumun, cinsiyet rollerinin ve eşitliğin de bir parçası hâline gelir. Çünkü beslenme sadece fiziksel değil, kültürel, ekonomik ve sosyal bir meseledir. Ve kalsiyum da tıpkı bu dinamikler gibi, hayatın her katmanında görünmez ama belirleyici bir rol oynar. Kalsiyumun Temelleri: Sadece Kemik Değil, Denge Kalsiyum, vücudumuzun en temel yapı taşlarından biri. Kemikler, dişler, sinir sistemi, kaslar,…

B Tipi Kişilik Ne Demek? Mitleri Yıkmanın Tam Zamanı Net konuşacağım: “B tipi kişilik” etiketini, tembel-ama-mutlu romantizmiyle pazarlayan her söyleme kuşkuyla bakıyorum. Çünkü bu etiket, göründüğü kadar masum değil. Çalışma hayatında performansı, sağlığı ve karakteri iki harfe indirgemek—A ya da B—hem bilimsel olarak gevşek, hem de insanı küçülten bir alışkanlık. Hadi bu kalıbı sökelim; güçlü yanlarını değil, zayıf eklemlerini kurcalayalım. B Tipi Kişilik: Tanımın Rahatlığı, Gerçeğin Belirsizliği Basit tarif şudur: A tipi “hırslı, aceleci, rekabetçi”; B tipi “sakin, rahat, kaygısı düşük.” Kulağa hoş geliyor—ta ki gerçek hayata çarpana kadar. Çünkü “B tipi” çoğu zaman A tipinin yokluğu olarak tanımlanır; bağımsız,…

Hz. İsa Kaç Yaşında Göğe Yükseldi? Felsefi Bir Bakış Hayat, bazen sayılarla ölçülenden daha derin bir anlam taşır. Bu anlam, yalnızca biyolojik bir sürecin ötesinde, insanın varoluşunu ve anlamını sorgulayan felsefi bir sorgulama olarak karşımıza çıkar. Hz. İsa’nın kaç yaşında göğe yükseldiği sorusu da tam bu noktada, yalnızca bir yaş hesaplamasından öte, insanın varlık ve anlam arayışının, etik, epistemoloji ve ontoloji gibi felsefi perspektiflerden tartışılmasına olanak tanır. İsa’nın göğe yükselişi, bir tarihî olayın ötesinde, insanlık ve tanrılık arasındaki bağları derinlemesine düşündürür. Peki, bu olayın yaşla ilgisi ne olabilir? Hangi felsefi bakış açıları, bu soruyu anlamamıza ışık tutabilir? Ontolojik Perspektif: Varoluşun…

Göçebe Ne Anlatıyor? Kültürel Hareketliliğin Antropolojik İzleri Kültürlerin renkli çeşitliliğini anlamaya çalışan bir antropolog olarak her toplumda beni en çok etkileyen şey, insanların hareket etme biçimleri oldu. Hareket, sadece fiziksel bir yer değiştirme değildir; aynı zamanda anlamların, kimliklerin ve toplumsal ilişkilerin dönüşümüdür. İşte bu yüzden “Göçebe ne anlatıyor?” sorusu, aslında insanın kendini ve çevresini yeniden kurma biçimini sorgulayan derin bir çağrıdır. Göçebelik, tarihin en eski yaşam biçimlerinden biridir. Ama aynı zamanda bugün bile modern şehirlerin görünmeyen damarlarında yaşamaya devam eden bir ruhtur. Göçebe, toprağa bağlı olmayan, ama anlamlara ve ilişkilere tutunan insandır. Ritüellerin Yolculuğu: Hareketin Kutsallığı Antropolojik açıdan bakıldığında göçebelik,…

Özet: Hanönü’ndeki tarihî han, 1437’de Candaroğulları döneminde yoldan geçen yolcuların konaklaması için “hayır amaçlı” inşa edildi; ipek yolu güzergâhındaki ticaret ve güvenliğe hizmet etti, yerleşimin çekirdeğini oluşturdu. Hanönü Ne Amaçla Yapılmıştır? Meraklı Bir Ziyaretçinin Notları Yol üstü yerleşimlerin hikâyelerini dinlemeyi severim; çünkü her taş, her kemer bize kimlerin gelip geçtiğini, hangi niyetlerle durup soluklandığını fısıldar. Hanönü’nün adını duyduğumda aklıma ilk gelen de buydu: Buradaki “han” niye yapıldı, kime hizmet etti, nasıl bir toplumsal yaşam başlattı? Cinsiyetlere kalıp yargılar yüklemeden, iki farklı merceği —analitik/veri odaklı ve toplumsal/duygu ve deneyim odaklı— yan yana getirerek bu soruya yaklaşalım. Analitik Mercek: “Veri ne söylüyor?”…

Göğüs Kafesi Kemik Çıkıntısı Neden Olur? Ekonomik Bir Perspektiften Bedenin Piyasası Bir ekonomist için beden, sadece biyolojik bir varlık değil; aynı zamanda bir kaynak dağılımı modelidir. Sınırlı kaynaklar, sonsuz ihtiyaçlar ve kaçınılmaz seçimler… Ekonomi, bu dengeyi kurmaya çalışırken, beden de benzer bir denge arayışındadır. Göğüs kafesi kemik çıkıntısı, tıbbi bir sorundan çok daha fazlasını anlatır: dengesizlik. Tıpkı bir piyasada arz-talep dengesinin bozulması gibi, bedenin yapısal sistemi de bozulduğunda bir “çıkıntı” üretir. Kaynakların Dengesiz Dağılımı: Bedenin Piyasa Bozukluğu Ekonomide kaynaklar verimsiz kullanıldığında, sistemde atık veya kayıp oluşur. Benzer biçimde, bedende postür bozukluğu veya kas dengesizliği geliştiğinde, göğüs kafesi kemik yapısında bir…

Edip Harabi Alevi mi? Evet, Ama Soru Yanlış Yerden Soruluyor Kimi adlar vardır; onları tek bir kutuya kapatmaya kalktığınız anda anlamlarından bir şeyler eksilir. “Edip Harâbî” de öyle… Yalnızca “Alevi mi, değil mi?” diye sorarsak, hem şiirini hem de yüzyıllık bir geleneğin akışkan sınırlarını ıskalarız. Gelin, harareti yüksek bir tartışmanın kapısını aralayalım: Edip Harâbî Alevi midir, Bektaşi midir; yoksa ikisinin de suyu mu onda akar? Çekirdekteki Gerçek: Harâbî bir Bektaşi dervişidir, Alevi-Bektaşi damarının içinden konuşur Biyografik kayıtlar net: Asıl adı Ahmed Edib. İstanbul’da doğdu (1853), Bahriye’de uzun yıllar gemi/birlik kâtibi olarak çalıştı, 17 yaşında Merdivenköy Şahkulu Dergâhı’nın postnişini Mehmed Ali…